Wczesne objawy autyzmu – swoiste sygnały ostrzegawcze – pojawiają się u dzieci stosunkowo wcześnie. Jednakże dowody dotyczące czasu występowania początkowych objawów oraz ich skali natężenia pozostają ograniczone. Wciąż poszukuje się behawioralnych oznak zaburzeń ze spektrum autyzmu. Wczesna ocena tych zaburzeń u małych dzieci ma w dużej mierze charakter retrospektywny i wynika z wywiadu przeprowadzonego z rodzicami, którzy zgłaszają pewne niepokojące zachowania nawet już w pierwszym roku życia dziecka.
Za najbardziej znaczące symptomy dla wczesnego rozpoznawania zaburzeń ze spektrum autyzmu uznaje się deficyty w społecznym komunikowaniu się oraz interakcjach społecznych. Do dominujących symptomów zalicza się:
- ubogi kontakt wzrokowy (zaburzenie pojawia się około 6. miesiąca życia)
- brak zainteresowania ludźmi, ignorowanie ich, krótki czas patrzenia na ludzi
- brak zdolności do naprzemiennego uczestnictwa w interakcjach oraz ograniczone zdolności inicjowania i podtrzymywania interakcji
- brak reakcji na komunikaty kierowane przez rodzica do dziecka
- brak reagowania uśmiechem w sytuacjach społecznych i innych form okazywania radości (przed 6. miesiącem życia)
- brak emocjonalnego dostrojenia, emocjonalnej synchronii, brak dostosowania mimiki do sytuacji
- brak reakcji na własne imię (zaburzenie pojawia się między 8. a 10. miesiącem życia)
- brak wskazywania (zaburzenie pojawia się między 8. a 12. miesiącem życia)
- brak domagania się, by być branym na ręce i przytulanym
- brak podążania wzrokiem za osobą, przedmiotem
- brak rozumienia gestów o znaczeniu społecznym, takich jak „pa, pa”
Opóźniony rozwój mowy lub jego brak stanowi kolejną cechę charakterystyczną dzieci z zaburzeniem ze spektrum autyzmu. Za wczesne oznaki uznaje się:
– brak wypowiadania słów ze zrozumieniem po 1. roku życia
– brak budowania prostych zdań po 2. roku życia (brak zdań dwuwyrazowych wypowiadanych spontanicznie po 24. miesiącu życia),
– brak rozwoju mowy, która służy porozumiewaniu się z innymi,
– regres w zakresie rozwoju mowy.
Bardzo częsty jest również brak zdolności kompensowania braku mowy poprzez gest lub mimikę. Deficyty rozwoju mowy sięgają także etapów prewerbalnej komunikacji i można je już zaobserwować w 1. roku życia dziecka. Są to: brak naprzemiennej wokalizacji między niemowlęciem a rodzicem, brak reakcji na głos matki, ojca lub bliskiego opiekuna, brak ekspresji wokalno-emocjonalnej, opóźniony repertuar gaworzenia lub jego całkowity brak, zubożona wokalizacja.
Innym istotnym sygnałem ostrzegawczym są stereotypowe wzorce zachowań- ograniczona aktywność, sztywność w zachowaniu, opór wobec zmian w otoczeniu, preferowanie rutyny, powtarzające się manieryzmy ruchowe (np. machanie rękami, kiwanie się, lizanie dłoni itp.)
Pamiętajmy, że nie należy lekceważyć własnych obserwacji, gdyż wczesna diagnoza
i szybko podjęta terapia zwiększa szanse na prawidłowe funkcjonowanie. Kiedy na wczesnym etapie rozwoju dziecka pojawią się niepokojące objawy lub symptomy, należy zgłosić się do lekarza psychiatry lub też do poradni psychologiczno-pedagogicznej, aby uzyskać stosowane informacje i rozwiać swoje obawy i wątpliwości.
opracowała: Aleksandra Flasz-Gębarowska, psycholog
Literatura:
1.Barbara Winczura „Wczesne rozpoznawanie autyzmu u małych dzieci – sygnały ostrzegawcze dla diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu” , Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2019, 19 (2), p. 216–225
- Ewa Pisula „ Małe dziecko z autyzmem”, GWP, 2005